Vooral sinds de invoering van de Wet op de Identificatieplicht in 2005 gebeurt het regelmatig dat activisten in vreemdelingenbewaring terecht komen. Op het moment dat je weigert je naam te geven kan het zo zijn dat de politie vroeger of later hiermee probeert je te dwingen je identiteit alsnog prijs te geven.
Wat is vreemdelingenbewaring?
De vreemdelingenbewaring is volgens de wettekst een maatregel die moet worden opgelegd aan mensen die vermoedelijk onrechtmatig in Nederland verblijven (redelijk vermoeden van illegaal verblijf) en mensen die in bepaalde vreemdelingenrechtelijke procedures zitten en tijdens het verloop van zo’n procedure niet het recht hebben vrij rond te lopen.
Het doel van vreemdelingenbewaring is om de staat de mogelijkheid te geven mensen, die volgens de wet niet rechtmatig in Nederland zijn of zullen blijken te zijn, uit te zetten. Het is (nog) niet strafbaar ‘illegaal’ in Nederland te zijn, en de vreemdelingenbewaring wordt dus ook geen straf genoemd (maar dat is het natuurlijk wel).
Vreemdelingenbewaring is dus een bestuursrechtelijke maatregel, wat onder andere betekent dat een strafrechtadvocaat je niet bij kan staan. Houd er daarom rekening mee dat het vaak goed kan zijn een vreemdelingenrechtadvocaat stand-by te hebben als er actie gevoerd wordt.
Waarom worden activisten in vreemdelingenbewaring gesteld?
Activisten worden veelal enkel in vreemdelingenbewaring gesteld omdat ze hun naam niet willen geven. De reden die de politie opgeeft is dan dat omdat iemand zich niet wil identificeren, er geen
absolute duidelijkheid bestaat over het al dan niet legale verblijf van de arrestant. Het wordt dus nodig gevonden ook mensen met bijvoorbeeld een plat Brabants accent als vermoedelijke illegaal aan te merken. Voor alle duidelijkheid, wij willen absoluut geen lijn trekken tussen activisten en niet-activisten die in vreemdelingenbewaring terecht komen, of beweren dat activisten nog meer dan anderen niet in vreemdelingenbewaring thuishoren.
De reden dat hier een verschil wordt aangebracht tussen activisten en niet-activisten is omdat activisten over het algemeen met een andere opzet in vreemdelingenbewaring worden gezet, namelijk omdat de politie hun naam wil achterhalen. Let wel, activisten van buiten de EU zonder geldig visum of uit niet-visumplichtige landen buiten de EU die al langer dan 3 maanden in de EU zijn, verblijven niet ‘legal’ in Nederland.
Je wordt gearresteerd.
Wanneer ga je dan naar vreemdelingenbewaring?
Activisten worden in de regel opgepakt omdat ze verdacht worden van een strafbaar feit. Als je weigert jezelf bekend te maken of als je niet ‘legaal’ in Nederland verblijft kan je vervolgens op verschillende momenten geconfronteerd worden met de vreemdelingenbewaring, omdat deze altijd pas wordt aangewend op het moment dat de strafrechtelijke procedure tot een einde is gekomen of je niet langer op strafvorderlijke gronden vast wordt gehouden. Dit betekent dus dat je in vreemdelingenbewaring kan worden gesteld op het moment dat je heengezonden wordt, je zaak geseponeerd wordt, je wordt vrijgesproken of nadat je je straf hebt uitgezeten. Dit geldt zowel voor verdachten of veroordeelden die met naam bekend zijn en van wie de verblijfsrechtelijke status bekend is, als voor NN-ers.
De procedure
Staandehouding
Indien de vreemdelingendienst wordt ingeschakeld wordt je eerst staande gehouden. Als je je naam niet geeft of als wordt vastgesteld dat je niet rechtmatig verblijft in Nederland (of daar volgens hen onduidelijkheid over bestaat) word je naar een plek gebracht om verhoord te worden, meestal een politiebureau of het bureau van de vreemdelingendienst. Dit moet allemaal binnen een tijdsbestek van 6 uur (de uren tussen 12 uur’s nachts en 9 uur’s ochtends niet meegerekend) gebeuren. De termijn kan evenwel met 48 uur verlengd worden. Je hebt het recht op aanwezigheid van je advocaat en een tolk bij dit verhoor.
Bewaring
Op het moment dat tijdens de periode van staandehouding volgens de politie niet vast is komen te staan dat je rechtmatig in Nederland verblijft word je in bewaring gesteld. Soms word je nog een tijd in een cellencomplex van de politie vastgehouden voordat je naar een detentiecentrum wordt gebracht. In de praktijk komen sommige mensen in een ‘gewone’ bajes terecht, omdat de aanwezigheid van activisten ‘de rust en orde in het detentiecentrum kan verstoren’.
In beroep tegen de vreemdelingenbewaring
Als je in vreemdelingenbewaring bent gesteld kan je hiertegen beroep aantekenen bij de rechtbank. Deze moet het beroep binnen veertien dagen behandelen en binnen zeven dagen na behandeling uitspraak doen. Tegen de uitspraak van de rechtbank kan hoger beroep worden aangetekend bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Dit kan, als jij gelijk krijgt, ook door de Staat gedaan worden en, in dat geval mag je vastgehouden worden totdat de Raad van State uitspraak in dit hoger beroep heeft gedaan.
De praktijk
De afgelopen jaren hebben activisten die weigerden hun naam te geven en daardoor in vreemdelingenbewaring terecht kwamen een aantal rechtszaken gevoerd. In eerste instantie leek de kans om zo’n beroep te winnen in sommige gevallen nog aanwezig. Zo oordeelde de rechtbank Utrecht in 2007 dat ten aanzien van activisten die tot aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid (dat was dan duidelijk geworden uit taal- en cultuurtesten) de Nederlandse nationaliteit bezaten de vreemdelingenbewaring onrechtmatig werd geacht. Uiteindelijk is met een uitspraak van de Raad van State in 2008 in principe een eind gekomen aan het idee dat je uit vreemdelingenbewaring kan komen zonder je paspoort te laten zien. De bewijslast van het Nederlanderschap is bij de vastzittende persoon gelegd. Ook kan je je als Nederlander afvragen of je jezelf op het moment dat je in vreemdelingenbewaring zit ineens wil onderscheiden van anderen door je te beroepen op je vermeende afkomst. De enige manier om anoniem uit vreemdelingenbewaring te komen is om net zolang te blijven zitten totdat de rechter oordeelt dat het belang van uitzetting voor de staat niet langer opweegt tegen de duur van je detentie. Je moet er dan wel rekening mee houden dat dit maanden kan duren.
Het is ook al voorgekomen dat mensen als één groep massaal in vreemdelingenbewaring worden gesteld, zoals bij de ontruiming van het kraakpand Schijnheilig. Er was duidelijk sprake van een draaiboek met instructie ‘NN? dan vreemdelingenbewaring’. Op dat moment hebben heel veel mensen alsnog gekozen om hun naam te zeggen en een paspoort te laten komen, waardoor de groep razendsnel kleiner werd. Het is dus zaak om als de kans bestaat dat een grote groep gearresteerd gaat worden zij duidelijke afspraken maakt om NN te blijven en daar ook aan vasthoudt als de dienstdoende Officier van Justitie beslist om dan maar de hele groep in vreemdelingenbewaring te zetten, dat kan dan een interessante situatie opleveren, hoewel dat niet zeker is, met spannende mogelijkheden voor een politieke campagne rondom het verschijnsel van anonieme activisten straffen met vreemdelingenbewaring.
Terug naar inhoudsopgave